W ostatnich latach na rynek czytelniczy w
Polsce weszło kilka nowych gatunków, które podbiły nasze książkowe serduszka. I
chociaż liczba wrogów jest niemal równa ich zwolennikom, to musimy znać
pomiędzy nimi różnice, które niekiedy są niemal niewidoczne, bo autor ma wiele
inspiracji i czerpie z wielu źródeł.
Chciałabym najpierw skupić się na dwóch
gatunkach, które są bardzo do siebie podobne. Wielu z nas na zmianę używa tych
dwóch nazw, myśląc, że Young Adult i New Adult znaczą to samo. Ja również do
pewnego momentu nie potrafiłam ich rozróżnić. Opowieści o pierwszych
miłościach, niepowodzeniach i sukcesach podbiły serce nie tylko młodych
czytelników – sięgają po nie i starsi. Półki w księgarniach aż uginają się od
takich książek. W czym jest ukryty ich fenomen?
Young Adult (YA), jak sama nazwa wskazuje to
historie o młodych dorosłych, którzy w weszli w okres dojrzewania, i są w
granicach wieku od 16-18 lat (te dolne lata są kwestią sporną). Książki z tego
gatunku zazwyczaj dotyczą problemów takich jak: pierwsza miłość, kłopoty
rodzinne, przyjaźnie, szkoła, a także odmienność, problemy związane z
dojrzewaniem, rasizm, seksualność, która dopiera powoli się rodzi. Bohaterowie
przeżywają to samo, co ich rówieśnicy w rzeczywistości – dorastają i muszą
zmierzyć się z otaczającym ich światem. Najważniejszym jednak motywem jest
miłość, a obok niej pojawia się inna problematyka. Wszystko razem tworzy
przejmującą historię o ludziach, którzy muszą uporać się z własnym ja. Młodzi
czytelnicy bardzo szybko utożsamiają się z bohaterami, którzy żyją w takim
samym świecie i nie mają super mocy. Jak dla mnie najważniejszym przykładem
jest Gwiazd naszych wina Johna Greena. Ta książka
rozbudziła u nas zainteresowanie tym gatunkiem. Bardzo popularna jest też Collen
Hoover i jej Hopeless – tą powieścią pisarka kupiła serca
polskich czytelniczek.
Inne przykłady: Fangril Rainbow
Rowell, Tak Blisko Tammara Webber, Czy wspominałam że
Cię kocham? Estelle Maskame.
Książki z gatunku New Adult (NA) skierowane
są do czytelników z grupy wiekowej od 18 do 30 lat – i niech was nie
zdziwi taka rozbieżność. Jakich problemów dotykają autorzy? Walki z
przeszłością, erotyzmu, miłości, depresji, alkoholizmu – niemal wszystkiego, z
czym można się spotkać w dzisiejszych czasach. New adult to przejście pomiędzy
książkami dla dorosłych, a tymi, skierowanymi dla młodszych czytelników. Te
powieści wzruszają, poruszają, wywołują multum emocji u odbiorcy. Tak jak w
przypadku YA można utożsamić się z bohaterami, znaleźć w nich jakąś cząstkę
siebie. A co najważniejsze – w NA w sposób bardzo otwarty porusza się temat
seksu. Jako przykład na myśl nasuwa mi się Jak powietrze Agaty
Czykierdy-Grabowskiej.
Inne przykłady: Ugly love Collen
Hoover, After. Płomień pod moją skórą Anna Todd, Co
jeśli… Rebecca Donovan
Paranormal romance skupia się na miłości
romantycznej, jednocześnie obejmując elementy fantastyczne czy paranormalne
tj.: duchy, wilkołaki, wampiry, trolle, elfy czy inne istoty obdarzone
magicznymi i nienaturalnymi zdolnościami. Bohaterami są młodzi ludzie, których
łączy miłość, ale na drodze ich uczuciu stoi wiele przeszkód.
Najpopularniejszym przykładem jest Saga Zmierzch autorstwa Stephane
Meyer, która zapoczątkowała światowy bum na paranormalne romanse. Na rynku
nadal ukazują się powieści tego typu, ale są mniej popularne niż kilka lat
wcześniej, chociaż nadal mają swoich wiernych czytelników. Od dawna funkcjonuje
w obiegu schemat takich historii, który każdy z autorów trochę modyfikuje na
swój sposób: młoda dziewczyna (nie wiem, dlaczego, ale bardzo wiele bohaterek
jest ciemnowłosa, brązowowłosa), która należy do normalnego świata, zakochuję
się w chłopaku, który okazuje się być
wampirem/wilkołakiem/duchem/czarodziejem/elfem czy innym paranormalnym
stworzeniem. Bardzo często bohaterka odkrywa w sobie cudowne zdolności, albo
tajemniczą przeszłość, a na drodze do szczęścia staje im coś lub ktoś. Takie
książki skierowane są zazwyczaj do nastolatek, ale wiele dorosłych też sięga po
takie historie.
Inne przykłady: Miasto Kości Cassandy
Clarke, Trylogia czasu Kristen Gier, Szeptem Becca
Fitzpatrick.
Fantastyka to gatunek literacki, która polega
na kreowaniu przeróżnych istot, kawałka świata, albo i całej rzeczywistości – a
wszystko to jest wytworem wyobraźni autora. Akcja książki należącej do tego
gatunku rozgrywa się zazwyczaj w świecie odrębnym od tego realnego, który
znamy. Kraina stworzona przez autora ma swoje zasady, prawa moralne, historie,
własnych bohaterów czy legendy. W przypadku fantastyki możemy wyróżnić
podgatunku takie jak: fantasy (która czerpie inspiracje z legend i mitologii),
fantastykę naukową (gdzie akcja rozgrywa się w przyszłości, a bohaterowie
posługują się technologią, o jakiej możemy pomarzyć, albo nawet nam się nie
śniło) oraz horror (gdzie bohaterowie są zagrożenie przez potwora czy zdarzenie,
ale jest ono bardzo nierealne). Bohaterowie bardzo często są dorośli,
niewyidealizowani i niosą ze sobą spory bagaż doświadczeń. Takie książki
skierowane są do nieco starszych czytelników, przez to, że autor (albo autorka)
nie pokazuje świata, jako czarno biały. W powieściach fantastycznych można
spotkać wiele brutalności, scen walki, śmierci czy gwałtów, seksu. Miłość
również występuje, ale nie jest ona głównym wątkiem, tak jak w przypadku
paranormal romance. Do klasyki fantastyki zalicza się trylogia Władca
Pierścienia J.R.R Tolkiena.
Inne przykłady: Gra o tron George
R.R. Martin, Świat Dysku Terry Pratchett.
Antyutopia to wyobrażenie przyszłości, w
której rządzi totalitaryzm, a człowiek pozbawiony jest niemal wszystkich praw i
sterowany przez władzę. Jest to przeciwieństwo utopii, czyli porządku
publicznego, który skupia się na tym, aby wszystkich traktować równo i
sprawiedliwe. W przypadku antyutopii mieszkańcy danego regionu czy kraju są
odcięci od otaczającego ich świata. Najpopularniejszym przykładem jest Folwark
zwierzęcy Georga Orwella, który jest ponurą wizją ówczesnej
przeszłości.
Inne przykłady: Władca much William
Golding, Powrót z gwiazd Stanisław Lem, Podróże
Guliwera Jonathan Swift.
Dystopijne utwory to ponury obraz
przyszłości. Świat wykreowany przez autora bądź autorkę jest spójny, ma swoją
historię, system, sposób podziału między lepszych, a gorszych. Do powstania
dystopii mogą przyczynić się wojny, klęski żywiołowe, głód, katastrofy
naturalne – wszystko zależy od inwencji i wyobraźni autora. Bardzo często można
w powieściach znaleźć elementy antyutopijne, polegające nad odizolowaniu grupy
ludzi. Dystopia to bardzo popularny gatunek, a prekursorem, chociaż nie
pierwszą taką powieścią, okazały się Igrzyska śmierci Suzanne
Collins, które rozpoczęły „modę” na takie historie. W dystopiach można
dopatrzeć się wielu schematów. Bohaterowie zajmują się naprawieniem świata,
stają się symbolami walki o wolność, sprzeciwiają się panującemu porządkowi i…
zakochują się. Miłość w książkach dystopijnych to dość bardzo ważny i istotny
element. I jak można się domyślić – nie jest im łatow
Inne przykłady: Niezgodna Veronica
Roth, Dotyk Julii Tahereh Mafi, Rywalki Kierra
Cass.
Dystopia i antyutopia to pojęcia używane
bardzo często zamiennie, ale ta pierwsza wizje przyszłości czerpie z
rzeczywistości. Natomiast utopijne programy poprawienia życia są inspiracją dla
antyutopii, w kreowaniu totalitarnego porządku.
artykuł dla portalu Duże Ka!
